Қазіргі уақытта қолжетімді ақпараттың үздіксіз ағынына жылдам ілесуі қажеттілігін туындатқандықтан барлық адамзатқа компьютерлік сауаттылық болуын талап етуде. Қазақстандағы оқыту үрдісі жаңа әдіс-тәсілдерді, жаңашыл идеяларды пайдалануды талап етеді. Ақпараттық технологиялардың даму заманында өмір сүріп жатырған оқушыларымыздың оқуға қызығушылығын арттыру үшін оқуда ақпараттық - коммуникативтік технологиялар қолдануды қажет етеді.Әр мұғалім өз іс-тәжірибесінде көптеген қиындықтармен, кедергілермен кездеседі. Осы орайда әрбір мұғалім өз білімдерін үнемі жетілдіріп отыруды қажет етеді. Білім беру жүйесіндегі өзгерістер, жаңалықтар ескірген әдіс – тәсілдерге емес, жаңа технологияларды меңгеруге, содан ізденуге жол ашып отыр. Білім үрдісінде болып жатқан өзгерістерге, қоғамның талаптарына , білім алушылардың қажеттіліктеріне сай болуы үшін жаңа формациядағы мұғалім ақпараттық-коммуникациялық технологияларды түйінді құзіреттіліктің біріне айналдыруы шарт .Ол туралы ағымдағы жылы Қазақстан Республикасының оқу-ағарту министрлігі «Педагог» кәсіби стандартында айтылған. Осы кәсіби стандартты ескере отырып, білім беру бағдарламалары, педагогтерді сертификаттау және аттестаттау рәсімдері, үздіксіз кәсіптік даму мазмұны әзірленіп, жаңартылды. Қазіргі формациядағы педагогтың іскерлігі мен дағдылары нақты көрсетілді. Әсіресе, білім беру үрдісінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың педагогтің түйінді құзыреттіліктерін айналдыру жайында айтылған. Яғни, «АКТ-құзыреттілігінің жалпы тұтыну деңгейін игереді: мәтіндерді теруді және шығаруды іске асырады, интернет көздерінен ақпаратты таңдайды; оқушыларды үйрету үшін компьютерлік таныстыру рәсімдері мен ресурстарын дайындайды», «Жалпы педагогикалық деңгейдегі АКТ құзыреттілігін меңгерген (өз бетімен оқыту және ойын бағдарламаларды, веб-ресурстарды, дағдыларды қалыптастыратын тренажерлерді әзірлейді, сандық білім ресурстарын талдайды, аспаптық бағдарламалық құрылғыларды, визуалдауды, деректерді талдау құралдарын , рөлдік және модельдеу ойындарын қолданады, білім алушылар бірлесе жұмыс жасау үшін желілік ресурстарды пайдаланады, АКТ-ны жоспарларды дайындау мен жеке және топтық оқу жобаларын қорғағанда, оларды бағалау үшін пайдаланады» делінген.[1.15]
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану құзыреттілігі оқушылардың жұмыста, бос уақытында және қарым-қатынаста технологияларды біліктілікпен және шығармашылықпен пайдалануын қамтиды. Бұл АКТ-ны пайдаланудың бастапқы дағдылары арқылы қалыптасады.Мысалы, «Bilimlend»платформасында оқушыларға қосымша білім алуға, дағдыларын қалыптастыруға жағдай жасалған. Ауылдық жердегі мектеп болғандықтан, бұл білім платформасы білім алушылар үшін таптырмас мүмкіндік болды.Сондықтан да білім алушылар кіріктірілген білім беру бағдарламасындағы барлық пәндерді оқу барысында ақпаратты табу, құрастыру және басқару, мәліметтер және идеялармен бөлісу, бірлесіп әрекет ету, түрлі жабдықтар мен қосымшаларды пайдалану арқылы білім, білік дағдыларын арттырады, өз жұмысын бағалауды жетілдіре отырып, АКТ-ны қолдану дағдыларын дамытады. Оқу бағдарламасында «Қазақ тілі мен әдебиеті» кіріктірілген оқу бағдарламасында төмендегідей көрініс табады:
-онлайн сабақтар арқылы инновациялық әдістер мен ақпараттық технологияларды қолданады;
- АКТ арқылы презентация жасайды, салыстырады, бағалайды, жетілдіреді, зерттейді және бірлесе отырып пікірлерін дәлелдейді;
- АКТ арқылы қажетті ақпаратты таңдай алады;
- сабақтарда оқытудың сапасын арттыру үшін жаңашыл әдістер мен ақпараттық технологияларды пайдалану;
- интернет ресурстарымен жұмыс жасайды (мысалы, веб-сайттағы ақпаратты оқу, керекті материалды іріктеу, жеке құжат немесе файл ретінде көшіру және сақтау);
- мәтін және слайдтармен жұмыс істеу үшін қарапайым бағдарламадан күрделірек бағдарламаға көшу (Word, Power Point);
- ақпаратты өңдеп, электронды түрде жеке құжат ретінде сақтау үшін жабдықтарды (принтер, сканер, сандық фотоаппарат) пайдалану;
-электронды оқулықтарды пайдалану;
-тақырыпқа байланысты медиақұралдарды қолдану;
-ақпаратты саралап, зерттей алу [2].
Менің ойымша, қазақ тілі мен әдебиеті кіріктірілген сабағында АКТ-ны қолдану тек оқу процесін жеңілдетіп қана қоймай, сонымен бірге оқушының да көптеген қабілеттерін дамытуға көмегін тигізеді. Атап айтқанда:
- оқушының сабаққа деген ынтасы мен қызығушылығын арттырады;
- әртүрлі мәселелерді шешу жолдарын іздестіру арқылы танымдық қабілетін дамытады; - логикалық ойлау қабілетін дамытады;
- жеке немесе топпен жұмыс жасауға дағдыландырады;
- қоғамдағы өз ұстанымдары жайлы ой-өрісін кеңейтеді.
Қазіргі мұғалімге технологиялық сауатты болу және жинақталған білімді балаларға бере білу жеткіліксіз. Қазіргі мұғалім білім алушыларға АКТ-ны табысты ынтымақтастық үшін пайдалануға, туындаған міндеттерді шешуге, жаңа білімді, дағдыларды игеруге көмектесуі керек, өйткені ол ақпаратты өз бетінше игеруге, қолдануға, талдауға, синтездеуге, толыққанды қызметкер және азамат болуға қабілетті тұлғаны дамытуға бағытталған. Педагог білім беру процесінің келесі аспектілерін білуі керек:
- білім берудегі АКТ рөлін түсіну;
- оқу бағдарламасы және бағалау;
- педагогикалық практика;
- акт техникалық бағдарламалық қамтамасыз ету;
- білім беру процесін ұйымдастыру және басқару;
- кәсіби даму. [3.26]
Қазіргі жаңартылған білім мазмұны бағдарламасы аясында оқу материалы логикалық байланысты бөліктерден тұрады. Оны бөліктерге бөлудің тиімдісі-оқыту элементтері. Ең алдымен, мұғалім дайындаған сұрақтар, жазбаша және практикалық тапсырмалар жасына қарай бейімделуі керек, олар үшін түсінікті, ақыл-ой қабілеттерін дамыту үшін мазмұны болуы керек. Бұл сұрақтардың мазмұны білім алушыларды қызықтыру және таң қалдыруы қажет. Дәл осы қызығушылық білім алушыны ойлау әлеміне жеткізеді. Объектімен эмоционалды таным процестері бір-бірімен тығыз байланысты, ол танымдық белсенділіктің жоғары деңгейінің көрінісімен анықталады, қарым-қатынас үрдісінде компьютер қойған сұрақтардың мазмұны маңызды. Сұрақ анық және құнды жауап беруі керек.Кей кезде жауап "иә" немесе "жоқ" болып табылатын және оқушылар түсінетін өте қарапайым нәрселер туралы сұрақтарды қолдану орынсыз. Олар міндетті мақсатқа жетелеп қана қоймайды, сонымен қатар оқушыларды қарым-қатынастан жалықтырады және көңілін қалдырады. К. Шоломи жазғандай, оқу процесін екі кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңде оқушылар ұғымды анықтау, оның қасиеттері, ережені білдіру және т.б. сияқты қажетті ақпаратты есте сақтауы керек. Екінші кезең-жаттығу кезеңі, мұнда бірінші кезеңде алынған білім проблемаларды шешу үшін пайдаланылады, ал алынған білім дағдылар мен құзыреттілік деңгейіне дейін көтеріледі. Білім алушы сипатталған материалды толық игере алады. Алайда, көп жағдайда бұл материалмен байланысты, бұл оқулықта қамтылмаған сұрақтарға жауап беруді немесе алған білімдерін практикалық мәселелерді шешу үшін қолдануды қиындатады. Айта кету керек, қазіргі заманғы электронды құралдар адам қызметінің барлық түрлері қазір әлдеқайда озық.Мұның салдары білім беруде "қағаз технологиясыз" құру қажеттілігі.Сондықтан қазіргі заманғы әдістеме мен практикалық даму мәселесі инновациялық технологиялар ғылыми-педагогикалық қызметтің басым бағыты болып табылады. Демек, бұл туралы айту керек, өйткені білім беру қызметін ескере отырып іске асырылған кешенді тәсіл және сыртқы жаңа талаптармен тығыз байланысты инновациялық қоғам қалыптастыратын орта. Дәстүрлі жаттығу жүйесінде қажетті дағдыларды дамыту көптеген жаттығуларды қайталауға негізделген. Бұл оқулықтар мен жинақтарда жаттығулардың көптеген түрлері бар екенін түсіндіреді. Осындай жаттығуларды жеңіл –желпі жасалынбай , саналы және белсенді орындауын қамтамасыз ету арқылы қол жеткізу керек.Өйткені ақпараттық технологиялардағы тапсырмалар денін қайта дұрыстау, өзін тексеру қызметі оқушыларды жылдам жауап беруге, мұқият болуға ықпал етеді. Білім алушылардың білімін бақылау мен бағалау күрделі үдеріс. Демек, бұл мұғалімнен тек педагогикалық дағдыларды ғана емес, сонымен бірге шығармашылықты да талап етеді. Бір сөзбен айтқанда, мұндай дизайн жүйесі білім беру сапасын арттыруға, оқушылардың қызығушылығын, ғылыми дүниетанымын кеңейтуге және дамытуға қызмет етеді. АКТ құзыреттілігі-оқу, білім беру және өзге де қызметте туындайтын мәселелерді шешу үшін АКТ-сауаттылықтың барлық құрамдас дағдыларын сенімді меңгеру болып табылатындығы сондықтан.[4]
Қазіргі уақыт цифрлік трансформация дәуірі. Цифрлық сауаттылық – цифрлық технологияларды және интернет ресурстарын қауіпсіз және тиімді пайдалану үшін қажет білім мен дағдылардың жиынтығы.АКТ құзыреттілігі-бұл мұғалімнің кәсіби қызметінде осы технологияларды өз бетінше және жауапкершілікпен пайдалануға дайындығы мен қабілеті. Педагогтің АКТ құзыреттілігі мұғалімнің кәсіби қызметінің құрамдас бөлігі болып табылады АКТ құзыреттілігі терминінің қолданыстағы түсіндірмелерін қарастыра отырып, жалпы түсіндіруді бөліп көрсетуге болады, оған сәйкес: АКТ құзыреттілігі-бұл ақпаратқа қол жеткізу, оны іздеу, ұйымдастыру, өңдеу, бағалау үшін ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолдану мүмкіндігі, сонымен қатар табысты өмір сүру және жұмыс істеу үшін жеткілікті өнім беру және тарату ақпараттық қоғамның қалыптасуы жағдайынының өміршеңдігін көрсету болып табылады. Цифрлік трансформацияның қажеттілігін қашықтан оқыту форматына көшкенде оқушылар мен мұғалімдерге цифрлық құзыреттілікті арттыруға әсер еткендігін аңғардық. Сондықтан да сабақта қолданып жүрген QR код, Plickers, Tarsia Puzzles әдістері оқушыларға өте қызық және уақытты үнемдеуге қолайлы. Plickers арқылы сыныптағы оқушылардың жауаптарын жылдам бағаласам, qr код арқылы мақсатқа сай алдын-ала дайындалған тапсырманы әр балаға түрлендіріп беремін. Ал Tarsia Puzzles оқушылардың өзін реттеуге , бірлесе жұмыс істеуіне жағдай жасайды, бір-біріне көмектесуді үйренеді. Ең көп қолданылатын цифрлік құралдар: WhatsApp, Telegram, Google Mett, BiliLand.kz , Daryn.online, Гугл форма,Learning Apps.org, ЗУУМ
Педагог-білім беруді реформалаудың негізгі фигурасы,әрбір жаңашылдық педагогтің құзіреттілігінің, шеберлігінің арқасында ғана жүзеге асады.Сол үшін цифрлық технологияларды қолдану саласындағы педагогтардың құзыреттіліг і- олардың оқу үрдісіндегі тиімділігіне зер салу, дұрыс пайдалана білу болып табылады. Кез – келген мұғалім дамытуы керек негізгі құзіреттіліктің бірі- цифрлік сауаттылығы болып табылатындығы белгілі. Педагогтарды аттестаттау қағидаларында мұғалімнің ақпараттық- комуникативті дағдыларына бағалау критерийлері де бар. Сол себепті өзгерістерге дайындық, ұтқырлық, еңбек әрекеттеріне қабілеттілік, шешім қабылдаудағы жауапкершілік пен тәуелсіздік –барлық осы сипаттамалары жаңа формациядағы педагогке толықтай қатысты. Бұл құнды қасиеттерді табу педагогикалық шығармашылық кеңістігін кеңейтусіз мүмкін емес. Педагогтің АКТ құзыреттілігі (ақпараттық – коммуникативтік құзыреттілігі) - бұл күрделі ұғым.Ол нақты білім беру қызметінде техникалық білім мен дағдыларды мақсатты, тиімді қолдану ретінде түсініледі.Педагог қызметкерлердің осы саладағы құзыреттілігі балалардың тиімді дамуының маңызды шарты болып табылатыны анық.
Нуртаева Роза Сейтказиновна
Қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Қостанай облысы білім басқармасының
Ұзынкөл ауданы білім бөлімінің
"Киев жалпы білім беретін мектебі "
коммуналдық мемлекеттік мекемесі
